ಆರಣ್ಯಕ ಪರ್ವ: ತೀರ್ಥಯಾತ್ರಾ ಪರ್ವ
೧೧೪
ವೈತರಣೀ ನದಿಯ ಮಹಾತ್ಮೆ (೧-೨೬).
03114001 ವೈಶಂಪಾಯನ ಉವಾಚ|
03114001a ತತಃ ಪ್ರಯಾತಃ ಕೌಶಿಕ್ಯಾಃ ಪಾಂಡವೋ ಜನಮೇಜಯ|
03114001c ಆನುಪೂರ್ವ್ಯೇಣ ಸರ್ವಾಣಿ ಜಗಾಮಾಯತನಾನ್ಯುತ||
ವೈಶಂಪಾಯನನು ಹೇಳಿದನು: “ಜನಮೇಜಯ! ಅನಂತರ ಪಾಂಡವನು ಕೌಶಿಕೀ ನದಿಗೆ ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡಿ ಒಂದಾದ ನಂತರ ಇನ್ನೊಂದರಂತೆ ಎಲ್ಲ ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಗಳಿಗೆ ಹೋದನು.
03114002a ಸ ಸಾಗರಂ ಸಮಾಸಾದ್ಯ ಗಂಗಾಯಾಃ ಸಂಗಮೇ ನೃಪ|
03114002c ನದೀಶತಾನಾಂ ಪಂಚಾನಾಂ ಮಧ್ಯೇ ಚಕ್ರೇ ಸಮಾಪ್ಲವಂ||
ನೃಪ! ಅವನು ಸಾಗರವನ್ನು ತಲುಪಿ ಗಂಗಾ ಸಂಗಮದಲ್ಲಿ ಐನೂರು ನದಿಗಳ ಮಧ್ಯೆ ಸ್ನಾನಮಾಡಿದನು.
03114003a ತತಃ ಸಮುದ್ರತೀರೇಣ ಜಗಾಮ ವಸುಧಾಧಿಪಃ|
03114003c ಭ್ರಾತೃಭಿಃ ಸಹಿತೋ ವೀರಃ ಕಲಿಂಗಾನ್ಪ್ರತಿ ಭಾರತ||
ಭಾರತ! ಅನಂತರ ವೀರ ವಸುಧಾಧಿಪನು ಸಹೋದರರೊಂದಿಗೆ ಸಮುದ್ರತೀರದಲ್ಲಿ ಕಲಿಂಗ ದೇಶದ ಕಡೆ ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡಿದನು.
03114004 ಲೋಮಶ ಉವಾಚ|
03114004a ಏತೇ ಕಲಿಂಗಾಃ ಕೌಂತೇಯ ಯತ್ರ ವೈತರಣೀ ನದೀ|
03114004c ಯತ್ರಾಯಜತ ಧರ್ಮೋಽಪಿ ದೇವಾಂ ಶರಣಮೇತ್ಯ ವೈ||
ಲೋಮಶನು ಹೇಳಿದನು: “ಕೌಂತೇಯ! ಇದು ವೈತರಣೀ ನದಿಯಿರುವ ಕಲಿಂಗ. ಇಲ್ಲಿ ಧರ್ಮನೂ ಕೂಡ ಯಜ್ಞಮಾಡಿ ದೇವತೆಗಳ ಶರಣು ಹೋದನು.
03114005a ಋಷಿಭಿಃ ಸಮುಪಾಯುಕ್ತಂ ಯಜ್ಞಿಯಂ ಗಿರಿಶೋಭಿತಂ|
03114005c ಉತ್ತರಂ ತೀರಮೇತದ್ಧಿ ಸತತಂ ದ್ವಿಜಸೇವಿತಂ||
ಸತತವೂ ದ್ವಿಜರು ಸೇವಿಸುವ ಈ ಉತ್ತರ ತೀರದಲ್ಲಿ ಗಿರಿಗಳಿಂದ ಶೋಭಿಸುವ ಯಜ್ಞಭೂಮಿಗೆ ಋಷಿಗಳು ಬರುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ.
03114006a ಸಮೇನ ದೇವಯಾನೇನ ಪಥಾ ಸ್ವರ್ಗಮುಪೇಯುಷಃ|
03114006c ಅತ್ರ ವೈ ಋಷಯೋಽನ್ಯೇಽಪಿ ಪುರಾ ಕ್ರತುಭಿರೀಜಿರೇ||
ಅಲ್ಲಿ ಹಿಂದೆ ಋಷಿಗಳೂ ಮತ್ತು ಇತರರೂ ಕ್ರತುಗಳನ್ನು ಯಾಜಿಸಿ ದೇವಯಾನಗಳ ಸಮನಾದ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಹೋಗಿದ್ದಾರೆ.
03114007a ಅತ್ರೈವ ರುದ್ರೋ ರಾಜೇಂದ್ರ ಪಶುಮಾದತ್ತವಾನ್ಮಖೇ|
03114007c ರುದ್ರಃ ಪಶುಂ ಮಾನವೇಂದ್ರ ಭಾಗೋಽಯಮಿತಿ ಚಾಬ್ರವೀತ್||
ರಾಜೇಂದ್ರ! ಮಾನವೇಂದ್ರ! ಅಲ್ಲಿಯೇ ರುದ್ರನು ಯಾಗದಲ್ಲಿ ಈ ಪಶುವು ನನ್ನ ಭಾಗ ಎಂದು ಹೇಳಿ ಪಶುವನ್ನು ತೆಗೆದಕೊಂಡು ಹೋದನು.
03114008a ಹೃತೇ ಪಶೌ ತದಾ ದೇವಾಸ್ತಮೂಚುರ್ಭರತರ್ಷಭ|
03114008c ಮಾ ಪರಸ್ವಮಭಿದ್ರೋಗ್ಧಾ ಮಾ ಧರ್ಮಾನ್ಸಕಲಾನ್ನಶೀಃ||
ಭರತರ್ಷಭ! ಪಶುವು ಕಳವಾದಾಗ ದೇವತೆಗಳು ಅವನಿಗೆ ಹೇಳಿದರು: “ಬೇರೆಯವರಿಗೆ ಸಲ್ಲಬೇಕಾದುದನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಡ! ಸಕಲ ಧರ್ಮವನ್ನೂ ನಾಶಗೊಳಿಸಬೇಡ!”
03114009a ತತಃ ಕಲ್ಯಾಣರೂಪಾಭಿರ್ವಾಗ್ಭಿಸ್ತೇ ರುದ್ರಮಸ್ತುವನ್|
03114009c ಇಷ್ಟ್ಯಾ ಚೈನಂ ತರ್ಪಯಿತ್ವಾ ಮಾನಯಾಂ ಚಕ್ರಿರೇ ತದಾ||
ಅನಂತರ ಅವರು ರುದ್ರನನ್ನು ಕಲ್ಯಾಣರೂಪಿ ಮಾತುಗಳಿಂದ ಸ್ತುತಿಸಿದರು. ಇಷ್ಟಿಯ ಮೂಲಕ ಅವನನ್ನು ತೃಪ್ತಿಪಡಿಸಿ ಗೌರವಿಸಿದರು.
03114010a ತತಃ ಸ ಪಶುಮುತ್ಸೃಜ್ಯ ದೇವಯಾನೇನ ಜಗ್ಮಿವಾನ್|
03114010c ಅತ್ರಾನುವಂಶೋ ರುದ್ರಸ್ಯ ತಂ ನಿಬೋಧ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ||
ಆಗ ಅವನು ಪಶುವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ದೇವಯಾನದಲ್ಲಿ ಹೊರಟು ಹೋದನು. ಯುಧಿಷ್ಠಿರ! ಅಲ್ಲಿ ರುದ್ರನ ಕುರಿತು ಒಂದು ಅನುವಂಶವಿದೆ. ಕೇಳು!
03114011a ಅಯಾತಯಾಮಂ ಸರ್ವೇಭ್ಯೋ ಭಾಗೇಭ್ಯೋ ಭಾಗಮುತ್ತಮಂ|
03114011c ದೇವಾಃ ಸಂಕಲ್ಪಯಾಮಾಸುರ್ಭಯಾದ್ರುದ್ರಸ್ಯ ಶಾಶ್ವತಂ||
“ಸರ್ವ ಭೋಗಗಳಲ್ಲಿನ ಉತ್ತಮ ಭಾಗವು ರುದ್ರನಿಗೆ ಸೇರಬೇಕು ಎಂದು ರುದ್ರನ ಮೇಲಿನ ಭಯದಿಂದ ದೇವತೆಗಳು ಶಾಶ್ವತ ಸಂಕಲ್ಪ ಮಾಡಿಕೊಂಡರು.”
03114012a ಇಮಾಂ ಗಾಥಾಮತ್ರ ಗಾಯನ್ನಪಃ ಸ್ಪೃಶತಿ ಯೋ ನರಃ|
03114012c ದೇವಯಾನಸ್ತಸ್ಯ ಪಂಥಾಶ್ಚಕ್ಷುಶ್ಚೈವ ಪ್ರಕಾಶತೇ||
ನೀರನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಈ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಯಾವ ನರನು ಹಾಡುತ್ತಾನೋ ಅವನು ದೇವಯಾನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಅವನ ಕಣ್ಣುಗಳು ಪ್ರಕಾಶಿಸುತ್ತವೆ.””
03114013 ವೈಶಂಪಾಯನ ಉವಾಚ|
03114013a ತತೋ ವೈತರಣೀಂ ಸರ್ವೇ ಪಾಂಡವಾ ದ್ರೌಪದೀ ತಥಾ|
03114013c ಅವತೀರ್ಯ ಮಹಾಭಾಗಾ ತರ್ಪಯಾಂ ಚಕ್ರಿರೇ ಪಿತೄನ್||
ವೈಶಂಪಾಯನನು ಹೇಳಿದನು: “ಅನಂತರ ಮಹಾಭಾಗ ಸರ್ವ ಪಾಂಡವರೂ ಮತ್ತು ದ್ರೌಪದಿಯೂ ವೈತರಣಿಯಲ್ಲಿ ಇಳಿದು ಪಿತೃಗಳಿಗೆ ತರ್ಪಣವನ್ನಿತ್ತರು.
03114014 ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ|
03114014a ಉಪಸ್ಪೃಶ್ಯೈವ ಭಗವನ್ನಸ್ಯಾಂ ನದ್ಯಾಂ ತಪೋಧನ|
03114014c ಮಾನುಷಾದಸ್ಮಿ ವಿಷಯಾದಪೇತಃ ಪಶ್ಯ ಲೋಮಶ||
ಯುಧಿಷ್ಠಿರನು ಹೇಳಿದನು: “ತಪೋಧನ ಲೋಮಶ! ಭಗವನ್! ನೋಡು! ಈ ನದಿಯ ನೀರನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದಕೂಡಲೇ ಮಾನುಷಲೋಕವನ್ನು ದಾಟುತ್ತೇನೆ!
03114015a ಸರ್ವಾಽಲ್ಲೋಕಾನ್ಪ್ರಪಶ್ಯಾಮಿ ಪ್ರಸಾದಾತ್ತವ ಸುವ್ರತ|
03114015c ವೈಖಾನಸಾನಾಂ ಜಪತಾಮೇಷ ಶಬ್ಧೋ ಮಹಾತ್ಮನಾಂ||
ಸುವ್ರತ! ನಿನ್ನ ಪ್ರಸಾದದಿಂದ ಸರ್ವಲೋಕಗಳನ್ನೂ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ಇದು ಮಹಾತ್ಮ ವೈಖಾನಸರ ಜಪದ ಶಬ್ಧ!”
03114016 ಲೋಮಶ ಉವಾಚ|
03114016a ತ್ರಿಶತಂ ವೈ ಸಹಸ್ರಾಣಿ ಯೋಜನಾನಾಂ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ|
03114016c ಯತ್ರ ಧ್ವನಿಂ ಶೃಣೋಷ್ಯೇನಂ ತೂಷ್ಣೀಮಾಸ್ಸ್ವ ವಿಶಾಂ ಪತೇ||
ಲೋಮಶನು ಹೇಳಿದನು: “ಯುಧಿಷ್ಠಿರ! ನೀನು ಕೇಳುತ್ತಿರುವ ಈ ಧ್ವನಿಯು ಮೂರುನೂರು ಸಾವಿರ (ಮೂರು ಲಕ್ಷ) ಯೋಜನೆಯ ದೂರದಿಂದ ಬರುವುದು. ವಿಶಾಂಪತೇ! ನಿಃಶಬ್ಧನಾಗಿರು.
03114017a ಏತತ್ಸ್ವಯಂಭುವೋ ರಾಜನ್ವನಂ ರಮ್ಯಂ ಪ್ರಕಾಶತೇ|
03114017c ಯತ್ರಾಯಜತ ಕೌಂತೇಯ ವಿಶ್ವಕರ್ಮಾ ಪ್ರತಾಪವಾನ್||
ಕೌಂತೇಯ! ರಾಜನ್! ರಮ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರಕಾಶಿಸುತ್ತಿರುವ ಈ ವನವು ಪ್ರತಾಪವಾನ್ ವಿಶ್ವಕರ್ಮನು ಯಜ್ಞಮಾಡಿದ ಪ್ರದೇಶ.
03114018a ಯಸ್ಮಿನ್ಯಜ್ಞೇ ಹಿ ಭೂರ್ದತ್ತಾ ಕಶ್ಯಪಾಯ ಮಹಾತ್ಮನೇ|
03114018c ಸಪರ್ವತವನೋದ್ದೇಶಾ ದಕ್ಷಿಣಾ ವೈ ಸ್ವಯಂಭುವಾ||
ಈ ಯಜ್ಞದಲ್ಲಿಯೇ ಸ್ವಯಂಭುವು ಪರ್ವತ, ವನ ಪ್ರದೇಶಗಳೊಂದಿಗೆ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಮಹಾತ್ಮ ಕಶ್ಯಪನಿಗೆ ದಾನವನ್ನಾಗಿತ್ತನು.
03114019a ಅವಾಸೀದಚ್ಚ ಕೌಂತೇಯ ದತ್ತಮಾತ್ರಾ ಮಹೀ ತದಾ|
03114019c ಉವಾಚ ಚಾಪಿ ಕುಪಿತಾ ಲೋಕೇಶ್ವರಮಿದಂ ಪ್ರಭುಂ||
ಕೌಂತೇಯ! ದಾನವನ್ನಾಗಿತ್ತ ಕೂಡಲೇ ಭೂಮಿಯು ದುಃಖಿತಳಾಗಿ ಕೋಪದಿಂದ ಲೋಕೇಶ್ವರ ಪ್ರಭುವಿಗೆ ಹೇಳಿದಳು:
03114020a ನ ಮಾಂ ಮರ್ತ್ಯಾಯ ಭಗವನ್ಕಸ್ಮೈ ಚಿದ್ದಾತುಮರ್ಹಸಿ|
03114020c ಪ್ರದಾನಂ ಮೋಘಮೇತತ್ತೇ ಯಾಸ್ಯಾಮ್ಯೇಷಾ ರಸಾತಲಂ||
“ಭಗವನ್! ನೀನು ನನ್ನನ್ನು ಯಾವ ಮರ್ತ್ಯನಿಗೂ ಕೊಡಬಾರದು. ನಿನ್ನ ದಾನವು ನಿರರ್ಥಕ. ನಾನು ರಸಾತಳಕ್ಕೆ ಹೋಗುತ್ತೇನೆ.”
03114021a ವಿಷೀದಂತೀಂ ತು ತಾಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಕಶ್ಯಪೋ ಭಗವಾನೃಷಿಃ|
03114021c ಪ್ರಸಾದಯಾಂ ಬಭೂವಾಥ ತತೋ ಭೂಮಿಂ ವಿಶಾಂ ಪತೇ||
ವಿಶಾಂಪತೇ! ಅವಳು ವಿಷಾದಗೊಂಡಿದ್ದುದನ್ನು ನೋಡಿದ ಭಗವಾನ್ ಋಷಿ ಕಶ್ಯಪನು ಭೂಮಿಯನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿಸಿದನು.
03114022a ತತಃ ಪ್ರಸನ್ನಾ ಪೃಥಿವೀ ತಪಸಾ ತಸ್ಯ ಪಾಂಡವ|
03114022c ಪುನರುನ್ಮಜ್ಜ್ಯ ಸಲಿಲಾದ್ವೇದೀರೂಪಾ ಸ್ಥಿತಾ ಬಭೌ||
ಪಾಂಡವ! ಅವನ ತಪಸ್ಸಿಗೆ ಪ್ರಸನ್ನಳಾದ ಭೂಮಿಯು ನೀರಿನಿಂದ ಮೇಲೆದ್ದು ವೇದಿರೂಪದಲ್ಲಿ ಬಂದಳು.
03114023a ಸೈಷಾ ಪ್ರಕಾಶತೇ ರಾಜನ್ವೇದೀ ಸಂಸ್ಥಾನಲಕ್ಷಣಾ|
03114023c ಆರುಹ್ಯಾತ್ರ ಮಹಾರಾಜ ವೀರ್ಯವಾನ್ವೈ ಭವಿಷ್ಯಸಿ||
ರಾಜನ್! ಅವಳೇ ಈ ಸಂಸ್ಥಾನಲಕ್ಷಣಗಳಿಂದ ವೇದಿಯಂತೆ ಪ್ರಕಾಶಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಮಹಾರಾಜ! ಈ ವೇದಿಯನ್ನೇರು. ನೀನು ವೀರ್ಯವಂತನಾಗುವೆ.
03114024a ಅಹಂ ಚ ತೇ ಸ್ವಸ್ತ್ಯಯನಂ ಪ್ರಯೋಕ್ಷ್ಯೇ|
ಯಥಾ ತ್ವಮೇನಾಮಧಿರೋಕ್ಷ್ಯಸೇಽದ್ಯ|
03114024c ಸ್ಪೃಷ್ಟಾ ಹಿ ಮರ್ತ್ಯೇನ ತತಃ ಸಮುದ್ರಂ|
ಏಷಾ ವೇದೀ ಪ್ರವಿಶತ್ಯಾಜಮೀಢ||
ಅನಘ! ನೀನು ವೇದಿಯನ್ನು ಏರಿದ ತಕ್ಷಣವೇ ನಾನೇ ನಿನಗೆ ಆಶೀರ್ವಚನಗಳನ್ನು ನೀಡುವೆ. ಅಜಮೀಢ! ಮರ್ತ್ಯನು ಈ ವೇದಿಯನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದ ಕೂಡಲೇ ಅದು ಸಮುದ್ರವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತದೆ.
03114025a ಅಗ್ನಿರ್ಮಿತ್ರೋ ಯೋನಿರಾಪೋಽಥ ದೇವ್ಯೋ|
ವಿಷ್ಣೋ ರೇತಸ್ತ್ವಮಮೃತಸ್ಯ ನಾಭಿಃ|
03114025c ಏವಂ ಬ್ರುವನ್ಪಾಂಡವ ಸತ್ಯವಾಕ್ಯಂ|
ವೇದೀಮಿಮಾಂ ತ್ವಂ ತರಸಾಧಿರೋಹ||
ಪಾಂಡವ! “ನೀನು ಅಗ್ನಿ, ಮಿತ್ರ, ಯೋನಿ, ದಿವ್ಯ ಆಪ ಮತ್ತು ವಿಷ್ಣುವಿನ ರೇತ ಹಾಗು ಅಮೃತದ ನಾಭಿ!” ಎಂಬ ಈ ಸತ್ಯವಾಕ್ಯವನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಾ ಈಗ ಸಾವಕಾಶವಾಗಿ ಈ ವೇದಿಯನ್ನು ಏರು.””
03114026 ವೈಶಂಪಾಯನ ಉವಾಚ|
03114026a ತತಃ ಕೃತಸ್ವಸ್ತ್ಯಯನೋ ಮಹಾತ್ಮಾ|
ಯುಧಿಷ್ಠಿರಃ ಸಾಗರಗಾಮಗಚ್ಚತ್|
03114026c ಕೃತ್ವಾ ಚ ತಚ್ಚಾಸನಮಸ್ಯ ಸರ್ವಂ|
ಮಹೇಂದ್ರಮಾಸಾದ್ಯ ನಿಶಾಮುವಾಸ||
ವೈಶಂಪಾಯನನು ಹೇಳಿದನು: “ಅವನಿಗೆ ಆಶೀರ್ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿದ ನಂತರ ಮಹಾತ್ಮ ಯುಧಿಷ್ಠಿರನು ಸಾಗರವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದನು. ಅವನು ಹೇಳಿದಂತೆ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಮಾಡಿದ ನಂತರ, ಮಹೇಂದ್ರಪರ್ವತಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ರಾತ್ರಿಯನ್ನು ಕಳೆದನು.”
ಇತಿ ಶ್ರೀ ಮಹಾಭಾರತೇ ಆರಣ್ಯಕಪರ್ವಣಿ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರಾಪರ್ವಣಿ ಲೋಮಶತೀರ್ಥಯಾತ್ರಾಯಾಂ ಮಹೇಂದ್ರಾಚಲಗಮನೇ ಚತುರ್ದಶಾಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ|
ಇದು ಮಹಾಭಾರತದ ಆರಣ್ಯಕಪರ್ವದಲ್ಲಿ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರಾಪರ್ವದಲ್ಲಿ ಲೋಮಶತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಮಹೇಂದ್ರಾಚಲಗಮನದಲ್ಲಿ ನೂರಾಹದಿನಾಲ್ಕನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯವು.
