ಅನುಶಾಸನ ಪರ್ವ: ದಾನಧರ್ಮ ಪರ್ವ
೫೨
ಚ್ಯವನ-ಕುಶಿಕ ಸಂವಾದ
ಭಾರ್ಗವ ವಂಶದಲ್ಲಿ ವರ್ಣವಿನಿಮಯದೋಷವು ಹೇಗೆ ಉಂಟಾಯಿತು ಎಂಬ ಯುಧಿಷ್ಠಿರನ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಭೀಷ್ಮನು ಚ್ಯವನ-ಕುಶಿಕರ ಸಂವಾದವನ್ನು ಉದಾಹರಿಸಿದುದು (೧-೭). ತನ್ನ ಕುಲದಲ್ಲಿ ಮುಂದೆ ಆಗುವ ದೋಷವನ್ನು ಮೊದಲೇ ಕಂಡಿದ್ದ ಚ್ಯವನನು ರಾಜಾ ಕುಶಿಕನ ಬಳಿ ಹೋಗಿ ನಿನ್ನೊಡನೆ ವಾಸಿಸಲು ಬಯಸುತ್ತೇನೆ ಎಂದು ಹೇಳಿ, ಇಪ್ಪತ್ತೊಂದು ರಾತ್ರಿಗಳು ಮಲಗಿದ್ದು, ಅರಮನೆಯಿಂದ ಹೊರಟು ಅಂತರ್ಧಾನನಾದುದು (೮-೩೯).
13052001 ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ|
13052001a ಸಂಶಯೋ ಮೇ ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞ ಸುಮಹಾನ್ಸಾಗರೋಪಮಃ|
13052001c ತನ್ಮೇ ಶೃಣು ಮಹಾಬಾಹೋ ಶ್ರುತ್ವಾ ಚಾಖ್ಯಾತುಮರ್ಹಸಿ||
ಯುಧಿಷ್ಠಿರನು ಹೇಳಿದನು: “ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞ! ಮಹಾಬಾಹೋ! ನನ್ನಲ್ಲಿ ಸಾಗರದಂತಿರುವ ಮಹಾ ಸಂಶಯವುಂಟಾಗಿದೆ. ಅದನ್ನು ಕೇಳು. ಕೇಳಿ ಅದರ ಕುರಿತು ನನಗೆ ಹೇಳಬೇಕು.
13052002a ಕೌತೂಹಲಂ ಮೇ ಸುಮಹಜ್ಜಾಮದಗ್ನ್ಯಂ ಪ್ರತಿ ಪ್ರಭೋ|
13052002c ರಾಮಂ ಧರ್ಮಭೃತಾಂ ಶ್ರೇಷ್ಠಂ ತನ್ಮೇ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತುಮರ್ಹಸಿ||
ಪ್ರಭೋ! ಧರ್ಮಭೃತರಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾಮದಗ್ನಿ ರಾಮನ ಕುರಿತು ನನ್ನಲ್ಲಿ ಮಹಾ ಕುತೂಹಲವುಂಟಾಗಿದೆ. ಅದರ ಕುರಿತು ನನಗೆ ಹೇಳಬೇಕು.
13052003a ಕಥಮೇಷ ಸಮುತ್ಪನ್ನೋ ರಾಮಃ ಸತ್ಯಪರಾಕ್ರಮಃ|
13052003c ಕಥಂ ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಿವಂಶೇ ಚ ಕ್ಷತ್ರಧರ್ಮಾ ವ್ಯಜಾಯತ||
ಸತ್ಯಪರಾಕ್ರಮ ರಾಮನು ಹೇಗೆ ಜನಿಸಿದನು? ಕ್ಷತ್ರಧರ್ಮವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವ ಅವನು ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಿವಂಶದಲ್ಲಿ ಹೇಗೆ ಜನಿಸಿದನು?
13052004a ತದಸ್ಯ ಸಂಭವಂ ರಾಜನ್ನಿಖಿಲೇನಾನುಕೀರ್ತಯ|
13052004c ಕೌಶಿಕಾಚ್ಚ ಕಥಂ ವಂಶಾತ್ಕ್ಷತ್ರಾದ್ವೈ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಽಭವತ್||
ರಾಜನ್! ಅವನ ಸಂಭವದ ಕುರಿತು ಅಖಿಲವನ್ನೂ ನನಗೆ ಹೇಳು. ಮತ್ತು ಕ್ಷತ್ರಿಯ ವಂಶದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಕೌಶಿಕನೂ ಕೂಡ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನು ಹೇಗಾದನು?
13052005a ಅಹೋ ಪ್ರಭಾವಃ ಸುಮಹಾನಾಸೀದ್ವೈ ಸುಮಹಾತ್ಮನೋಃ|
13052005c ರಾಮಸ್ಯ ಚ ನರವ್ಯಾಘ್ರ ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರಸ್ಯ ಚೈವ ಹ||
ನರವ್ಯಾಘ್ರ! ಅಹೋ! ಸುಮಹಾತ್ಮರಾದ ರಾಮ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರರ ಪ್ರಭಾವವು ಮಹತ್ತರವಾದುದು.
13052006a ಕಥಂ ಪುತ್ರಾನತಿಕ್ರಮ್ಯ ತೇಷಾಂ ನಪ್ತೃಷ್ವಥಾಭವತ್|
13052006c ಏಷ ದೋಷಃ ಸುತಾನ್ ಹಿತ್ವಾ ತನ್ಮೇ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತುಮರ್ಹಸಿ||
ಕುಶಿಕನ ಮಗನು ಗಾಧಿ ಮತ್ತು ಋಚೀಕನ ಮಗನು ಜಮದಗ್ನಿ. ಇವರನ್ನು ಅತಿಕ್ರಮಿಸಿ ಇವರ ಮಕ್ಕಳಾದ ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ-ಪರಶುರಾಮರಿಗೆ ವರ್ಣವಿನಿಮಯದೋಷವು ಹೇಗೆ ಉಂಟಾಯಿತು? ಇದರ ಕುರಿತು ಹೇಳಬೇಕು.”
13052007 ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ|
13052007a ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಮ್|
13052007c ಚ್ಯವನಸ್ಯ ಚ ಸಂವಾದಂ ಕುಶಿಕಸ್ಯ ಚ ಭಾರತ||
ಭೀಷ್ಮನು ಹೇಳಿದನು: “ಭಾರತ! ಇದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಪುರಾತನ ಇತಿಹಾಸವಾದ ಚ್ಯವನ ಮತ್ತು ಕುಶಿಕರ ಸಂವಾದವನ್ನು ಉದಾಹರಿಸುತ್ತಾರೆ.
13052008a ಏತಂ ದೋಷಂ ಪುರಾ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಭಾರ್ಗವಶ್ಚ್ಯವನಸ್ತದಾ|
13052008c ಆಗಾಮಿನಂ ಮಹಾಬುದ್ಧಿಃ ಸ್ವವಂಶೇ ಮುನಿಪುಂಗವಃ||
13052009a ಸಂಚಿಂತ್ಯ ಮನಸಾ ಸರ್ವಂ ಗುಣದೋಷಬಲಾಬಲಮ್|
13052009c ದಗ್ಧುಕಾಮಃ ಕುಲಂ ಸರ್ವಂ ಕುಶಿಕಾನಾಂ ತಪೋಧನಃ||
13052010a ಚ್ಯವನಸ್ತಮನುಪ್ರಾಪ್ಯ ಕುಶಿಕಂ ವಾಕ್ಯಮಬ್ರವೀತ್|
13052010c ವಸ್ತುಮಿಚ್ಚಾ ಸಮುತ್ಪನ್ನಾ ತ್ವಯಾ ಸಹ ಮಮಾನಘ||
ಮಹಾಬುದ್ಧಿ ಮುನಿಪುಂಗವ ಭಾರ್ಗವ ಚ್ಯವನನು ತನ್ನ ವಂಶದಲ್ಲಿ ಮುಂದೆ ಆಗಲಿದ್ದುದನ್ನು ಮೊದಲೇ ಕಂಡಿದ್ದನು. ಅದರ ಗುಣದೋಷ- ಬಲಾಬಲಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೇ ಯೋಚಿಸಿ ಕುಶಿಕರ ಕುಲವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಭಸ್ಮಮಾಡಲು ಬಯಸಿ ಆ ತಪೋಧನ ಚ್ಯವನನು ಕುಶಿಕನ ಬಳಿಬಂದು “ಅನಘ! ನಿನ್ನೊಡನೆ ವಾಸಿಸುವ ಇಚ್ಛೆಯು ನನ್ನಲ್ಲುಂಟಾಗಿದೆ” ಎಂದನು.
13052011 ಕುಶಿಕ ಉವಾಚ|
13052011a ಭಗವನ್ಸಹಧರ್ಮೋಽಯಂ ಪಂಡಿತೈರಿಹ ಧಾರ್ಯತೇ|
13052011c ಪ್ರದಾನಕಾಲೇ ಕನ್ಯಾನಾಮುಚ್ಯತೇ ಚ ಸದಾ ಬುಧೈಃ||
ಕುಶಿಕನು ಹೇಳಿದನು: “ಭಗವನ್! ಈ ಸಹಧರ್ಮವನ್ನು ಪಂಡಿತರು ಧಾರಣೆಮಾಡಿಕೊಂಡಿರುತ್ತಾರೆ. ತಿಳಿದವರು ಕನ್ಯಾದಾನದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸದಾ ಇದರ ಕುರಿತು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.
13052012a ಯತ್ತು ತಾವದತಿಕ್ರಾಂತಂ ಧರ್ಮದ್ವಾರಂ ತಪೋಧನ|
13052012c ತತ್ಕಾರ್ಯಂ ಪ್ರಕರಿಷ್ಯಾಮಿ ತದನುಜ್ಞಾತುಮರ್ಹಸಿ||
ತಪೋಧನ! ನಾನು ಈ ಧರ್ಮದ್ವಾರವನ್ನು ಇನ್ನೂ ಅತಿಕ್ರಮಿಸಿಲ್ಲ. ಆ ಕಾರ್ಯವನ್ನೂ ಮಾಡುತ್ತೇನೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಅನುಮತಿಯನ್ನು ನೀಡಬೇಕು.””
13052013 ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ|
13052013a ಅಥಾಸನಮುಪಾದಾಯ ಚ್ಯವನಸ್ಯ ಮಹಾಮುನೇಃ|
13052013c ಕುಶಿಕೋ ಭಾರ್ಯಯಾ ಸಾರ್ಧಮಾಜಗಾಮ ಯತೋ ಮುನಿಃ||
ಭೀಷ್ಮನು ಹೇಳಿದನು: “ಕೂಡಲೇ ಕುಶಿಕನು ಭಾರ್ಯೆಯೊಡಗೂಡಿ ಮಹಾಮುನಿ ಚ್ಯವನನನ್ನು ಆಸನದಲ್ಲಿ ಕುಳ್ಳಿರಿಸಿದನು. ಮುನಿಯು ಕುಳಿತುಕೊಂಡನು.
13052014a ಪ್ರಗೃಹ್ಯ ರಾಜಾ ಭೃಂಗಾರಂ ಪಾದ್ಯಮಸ್ಮೈ ನ್ಯವೇದಯತ್|
13052014c ಕಾರಯಾಮಾಸ ಸರ್ವಾಶ್ಚ ಕ್ರಿಯಾಸ್ತಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ||
ರಾಜನು ಬಿಂದಿಗೆಯನ್ನು ಹಿಡಿದು ಪಾದ್ಯವನ್ನು ನೀಡಿದನು. ಆ ಮಹಾತ್ಮನ ಸರ್ವ ಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನೂ ಮಾಡತೊಡಗಿದನು.
13052015a ತತಃ ಸ ರಾಜಾ ಚ್ಯವನಂ ಮಧುಪರ್ಕಂ ಯಥಾವಿಧಿ|
13052015c ಪ್ರತ್ಯಗ್ರಾಹಯದವ್ಯಗ್ರೋ ಮಹಾತ್ಮಾ ನಿಯತವ್ರತಃ||
ಅನಂತರ ರಾಜನು ಯಥಾವಿಧಿಯಾಗಿ ಚ್ಯವನನಿಗೆ ಮಧುಪರ್ಕವನ್ನಿತ್ತನು. ಮಹಾತ್ಮಾ ನಿಯತವ್ರತ ಅವ್ಯಗ್ರ ಚ್ಯವನನು ಅವುಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದನು.
13052016a ಸತ್ಕೃತ್ಯ ಸ ತಥಾ ವಿಪ್ರಮಿದಂ ವಚನಮಬ್ರವೀತ್|
13052016c ಭಗವನ್ಪರವಂತೌ ಸ್ವೋ ಬ್ರೂಹಿ ಕಿಂ ಕರವಾವಹೇ||
ಹಾಗೆ ಸತ್ಕರಿಸಿ ಅವನು ವಿಪ್ರನಿಗೆ ಈ ಮಾತನ್ನಾಡಿದನು: “ಭಗವನ್! ನಾವಿಬ್ಬರೂ ನಿನ್ನ ಅಧೀನರಾಗಿದ್ದೇವೆ. ಏನು ಮಾಡಬೇಕೆನ್ನುವುದನ್ನು ಹೇಳು.
13052017a ಯದಿ ರಾಜ್ಯಂ ಯದಿ ಧನಂ ಯದಿ ಗಾಃ ಸಂಶಿತವ್ರತ|
13052017c ಯಜ್ಞದಾನಾನಿ ಚ ತಥಾ ಬ್ರೂಹಿ ಸರ್ವಂ ದದಾಮಿ ತೇ||
ಸಂಶಿತವ್ರತ! ಒಂದು ವೇಳೆ ರಾಜ್ಯ, ಅಥವಾ ಧನ ಅಥವಾ ಗೋವುಗಳು, ಅಥವಾ ಯಜ್ಞದಾನಗಳು – ಹೇಳು. ಸರ್ವವನ್ನೂ ನಿನಗೆ ಕೊಡುತ್ತೇನೆ.
13052018a ಇದಂ ಗೃಹಮಿದಂ ರಾಜ್ಯಮಿದಂ ಧರ್ಮಾಸನಂ ಚ ತೇ|
13052018c ರಾಜಾ ತ್ವಮಸಿ ಶಾಧ್ಯುರ್ವೀಂ ಭೃತ್ಯೋಽಹಂ ಪರವಾಂಸ್ತ್ವಯಿ||
ಈ ಅರಮನೆ, ಈ ರಾಜ್ಯ, ಈ ಧರ್ಮಾಸನ ಎಲ್ಲವೂ ನಿನ್ನದೇ. ನೀನೇ ರಾಜನಾಗಿ ಈ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಆಳು. ನಿನ್ನ ಸೇವಕನು ನಾನು. ಒಡೆಯನು ನೀನು.”
13052019a ಏವಮುಕ್ತೇ ತತೋ ವಾಕ್ಯೇ ಚ್ಯವನೋ ಭಾರ್ಗವಸ್ತದಾ|
13052019c ಕುಶಿಕಂ ಪ್ರತ್ಯುವಾಚೇದಂ ಮುದಾ ಪರಮಯಾ ಯುತಃ||
ಈ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿ ಭಾರ್ಗವ ಚ್ಯವನನು ಅತ್ಯಂತ ಮುದಿತನಾಗಿ ಕುಶಿಕನಿಗೆ ಈ ಮಾತನ್ನಾಡಿದನು:
13052020a ನ ರಾಜ್ಯಂ ಕಾಮಯೇ ರಾಜನ್ನ ಧನಂ ನ ಚ ಯೋಷಿತಃ|
13052020c ನ ಚ ಗಾ ನ ಚ ತೇ ದೇಶಾನ್ನ ಯಜ್ಞಾನ್ಶ್ರೂಯತಾಮಿದಮ್||
“ರಾಜನ್! ರಾಜ್ಯ, ಧನ, ದಾಸಿಯರು, ಗೋವುಗಳು, ದೇಶ, ಯಜ್ಞಗಳು ಯಾವುದನ್ನೂ ಬಯಸುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇದನ್ನು ಕೇಳಬೇಕು.
13052021a ನಿಯಮಂ ಕಂ ಚಿದಾರಪ್ಸ್ಯೇ ಯುವಯೋರ್ಯದಿ ರೋಚತೇ|
13052021c ಪರಿಚರ್ಯೋಽಸ್ಮಿ ಯತ್ತಾಭ್ಯಾಂ ಯುವಾಭ್ಯಾಮವಿಶಂಕಯಾ||
ನಿಮಗಿಬ್ಬರಿಗೂ ಒಪ್ಪಿಗೆಯಿದೆಯಾದರೆ ನಾನೊಂದು ನಿಯಮವ್ರತವನ್ನು ಆರಂಭಿಸುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ವ್ರತದಲ್ಲಿರುವಾಗ ನೀವಿಬ್ಬರೂ ನಿಃಶಂಕರಾಗಿ ಪ್ರಯತ್ನಪಟ್ಟು ನನ್ನ ಸೇವೆಗೈಯಬೇಕು.”
13052022a ಏವಮುಕ್ತೇ ತದಾ ತೇನ ದಂಪತೀ ತೌ ಜಹರ್ಷತುಃ|
13052022c ಪ್ರತ್ಯಬ್ರೂತಾಂ ಚ ತಮೃಷಿಮೇವಮಸ್ತ್ವಿತಿ ಭಾರತ||
ಭಾರತ! ಇದನ್ನು ಕೇಳಿದ ಆ ದಂಪತಿಗಳು ಹರ್ಷಿತರಾದರು. ಹಾಗೆಯೇ ಆಗಲೆಂದು ಅವರು ಆ ಋಷಿಗೆ ಉತ್ತರಿಸಿದರು ಕೂಡ.
13052023a ಅಥ ತಂ ಕುಶಿಕೋ ಹೃಷ್ಟಃ ಪ್ರಾವೇಶಯದನುತ್ತಮಮ್|
13052023c ಗೃಹೋದ್ದೇಶಂ ತತಸ್ತತ್ರ ದರ್ಶನೀಯಮದರ್ಶಯತ್||
ಆಗ ಕುಶಿಕನು ಹೃಷ್ಟನಾಗಿ ಅವನನ್ನು ತನ್ನ ಅನುತ್ತಮ ಅರಮನೆಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿ ಅಲ್ಲಿದ್ದ ಸುಂದರ ಕೋಣೆಯನ್ನು ಅವನಿಗೆ ತೋರಿಸಿದನು.
13052024a ಇಯಂ ಶಯ್ಯಾ ಭಗವತೋ ಯಥಾಕಾಮಮಿಹೋಷ್ಯತಾಮ್|
13052024c ಪ್ರಯತಿಷ್ಯಾವಹೇ ಪ್ರೀತಿಮಾಹರ್ತುಂ ತೇ ತಪೋಧನ||
“ತಪೋಧನ! ಇದು ಶಯನವು. ಇಚ್ಛಾನುಸಾರವಾಗಿ ನೀನು ಇಲ್ಲಿ ಇರಬಹುದು. ನಿನ್ನ ಸಂತೋಷಕ್ಕೆ ಸತತವೂ ನಾವು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತೇವೆ.”
13052025a ಅಥ ಸೂರ್ಯೋಽತಿಚಕ್ರಾಮ ತೇಷಾಂ ಸಂವದತಾಂ ತಥಾ|
13052025c ಅಥರ್ಷಿಶ್ಚೋದಯಾಮಾಸ ಪಾನಮನ್ನಂ ತಥೈವ ಚ||
ಅವರು ಹೀಗೆ ಮಾತನಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವಾಗಲೇ ಸೂರ್ಯಾಸ್ತವಾಯಿತು. ಆಗ ಋಷಿಯು ಅನ್ನ-ಪಾನೀಯಗಳನ್ನು ಕೇಳಿದನು.
13052026a ತಮಪೃಚ್ಚತ್ತತೋ ರಾಜಾ ಕುಶಿಕಃ ಪ್ರಣತಸ್ತದಾ|
13052026c ಕಿಮನ್ನಜಾತಮಿಷ್ಟಂ ತೇ ಕಿಮುಪಸ್ಥಾಪಯಾಮ್ಯಹಮ್||
ರಾಜಾ ಕುಶಿಕನು ತಲೆಬಾಗಿ ನಮಸ್ಕರಿಸಿ ಚ್ಯವನನನ್ನು ಕೇಳಿದನು: “ನಿನಗೆ ಎಂತಹ ಭೋಜನವು ಇಷ್ಟವಾದುದು? ನಿನ್ನ ಸೇವೆಗಾಗಿ ಯಾವ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಲಿ?”
13052027a ತತಃ ಸ ಪರಯಾ ಪ್ರೀತ್ಯಾ ಪ್ರತ್ಯುವಾಚ ಜನಾಧಿಪಮ್|
13052027c ಔಪಪತ್ತಿಕಮಾಹಾರಂ ಪ್ರಯಚ್ಚಸ್ವೇತಿ ಭಾರತ||
ಭಾರತ! ಆಗ ಅವನು ಪರಮ ಪ್ರೀತನಾಗಿ ಜನಾಧಿಪನಿಗೆ “ಈಗ ಸದ್ಯ ನಿನ್ನ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಸಿದ್ಧವಾಗಿರುವ ಯಥೋಚಿತವಾದ ಆಹಾರವನ್ನೇ ತಂದುಕೊಡು” ಎಂದನು.
13052028a ತದ್ವಚಃ ಪೂಜಯಿತ್ವಾ ತು ತಥೇತ್ಯಾಹ ಸ ಪಾರ್ಥಿವಃ|
13052028c ಯಥೋಪಪನ್ನಂ ಚಾಹಾರಂ ತಸ್ಮೈ ಪ್ರಾದಾಜ್ಜನಾಧಿಪಃ||
ಅವನ ಮಾತನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಪಾರ್ಥಿವನು ಹಾಗೆಯೇ ಆಗಲಿ ಎಂದನು. ಆ ಜನಾಧಿಪನು ತಯಾರಿಸಿದ್ದ ಆಹಾರವನ್ನು ಅವನಿಗೆ ನೀಡಿದನು.
13052029a ತತಃ ಸ ಭಗವಾನ್ಭುಕ್ತ್ವಾ ದಂಪತೀ ಪ್ರಾಹ ಧರ್ಮವಿತ್|
13052029c ಸ್ವಪ್ತುಮಿಚ್ಚಾಮ್ಯಹಂ ನಿದ್ರಾ ಬಾಧತೇ ಮಾಮಿತಿ ಪ್ರಭೋ||
ಪ್ರಭೋ! ಆ ಧರ್ಮವಿದು ಭಗವಾನನು ಊಟಮಾಡಿ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ “ಮಲಗಲು ಬಯಸುತ್ತೇನೆ. ನಿದ್ರೆಯು ನನ್ನನ್ನು ಬಾಧಿಸುತ್ತಿದೆ” ಎಂದನು.
13052030a ತತಃ ಶಯ್ಯಾಗೃಹಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಭಗವಾನೃಷಿಸತ್ತಮಃ|
13052030c ಸಂವಿವೇಶ ನರೇಂದ್ರಸ್ತು ಸಪತ್ನೀಕಃ ಸ್ಥಿತೋಽಭವತ್||
ಆಗ ಭಗವಾನ್ ಋಷಿಸತ್ತಮನು ಶಯ್ಯಾಗೃಹವನ್ನು ಸೇರಿ ಮಲಗಿದನು. ನರೇಂದ್ರನಾದರೋ ಅಲ್ಲಿಯೇ ಪತ್ನಿಯಸಮೇತ ನಿಂತುಕೊಂಡನು.
13052031a ನ ಪ್ರಬೋಧ್ಯೋಽಸ್ಮಿ ಸಂಸುಪ್ತ ಇತ್ಯುವಾಚಾಥ ಭಾರ್ಗವಃ|
13052031c ಸಂವಾಹಿತವ್ಯೌ ಪಾದೌ ಮೇ ಜಾಗರ್ತವ್ಯಂ ಚ ವಾಂ ನಿಶಿ||
“ಮಲಗಿರುವ ನನ್ನನ್ನು ಎಬ್ಬಿಸಬಾರದು. ರಾತ್ರಿಯಿಡೀ ಎಚ್ಚೆತ್ತು ನೀವು ನನ್ನ ಪಾದಗಳೆರಡನ್ನೂ ಒತ್ತುತ್ತಿರಬೇಕು” ಎಂದು ಭಾರ್ಗವನು ಹೇಳಿದನು.
13052032a ಅವಿಶಂಕಶ್ಚ ಕುಶಿಕಸ್ತಥೇತ್ಯಾಹ ಸ ಧರ್ಮವಿತ್|
13052032c ನ ಪ್ರಬೋಧಯತಾಂ ತಂ ಚ ತೌ ತದಾ ರಜನೀಕ್ಷಯೇ||
ಶಂಕೆಗೊಳ್ಳದ ಧರ್ಮವಿದು ಕುಶಿಕನು ಹಾಗೆಯೇ ಆಗಲೆಂದು ಹೇಳಿದನು. ರಾತ್ರಿಯು ಕಳೆದರೂ ಅವರಿಬ್ಬರೂ ಅವನನ್ನು ಎಚ್ಚರಿಸಲಿಲ್ಲ.
13052033a ಯಥಾದೇಶಂ ಮಹರ್ಷೇಸ್ತು ಶುಶ್ರೂಷಾಪರಮೌ ತದಾ|
13052033c ಬಭೂವತುರ್ಮಹಾರಾಜ ಪ್ರಯತಾವಥ ದಂಪತೀ||
ಮಹಾರಾಜ! ಆ ದಂಪತಿಗಳಿಬ್ಬರೂ ಮಹರ್ಷಿಯ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿಯೇ ಅವನ ಪರಮ ಶುಶ್ರೂಷೆಯಲ್ಲಿಯೇ ನಿರತರಾಗಿದ್ದರು.
13052034a ತತಃ ಸ ಭಗವಾನ್ವಿಪ್ರಃ ಸಮಾದಿಶ್ಯ ನರಾಧಿಪಮ್|
13052034c ಸುಷ್ವಾಪೈಕೇನ ಪಾರ್ಶ್ವೇನ ದಿವಸಾನೇಕವಿಂಶತಿಮ್||
ಆ ಭಗವಾನ್ ವಿಪ್ರನು ರಾಜನಿಗೆ ಹಾಗೆ ಆದೇಶವನ್ನಿತ್ತು ಇಪ್ಪತ್ತೊಂದು ದಿವಸಗಳ ವರೆಗೆ ಒಂದೇ ಮಗ್ಗುಲಿನಲ್ಲಿ ಮಲಗಿದ್ದನು.
13052035a ಸ ತು ರಾಜಾ ನಿರಾಹಾರಃ ಸಭಾರ್ಯಃ ಕುರುನಂದನ|
13052035c ಪರ್ಯುಪಾಸತ ತಂ ಹೃಷ್ಟಶ್ಚ್ಯವನಾರಾಧನೇ ರತಃ||
ಕುರುನಂದನ! ಆ ರಾಜನಾದರೋ ಪತ್ನಿಯೊಡನೆ ನಿರಾಹಾರಿಯಾಗಿ ಸಂತೋಷದಿಂದ ಚ್ಯವನನ ಆರಾಧನೆಯಲ್ಲಿಯೇ ನಿರತನಾಗಿದ್ದನು.
13052036a ಭಾರ್ಗವಸ್ತು ಸಮುತ್ತಸ್ಥೌ ಸ್ವಯಮೇವ ತಪೋಧನಃ|
13052036c ಅಕಿಂಚಿದುಕ್ತ್ವಾ ತು ಗೃಹಾನ್ನಿಶ್ಚಕ್ರಾಮ ಮಹಾತಪಾಃ||
ಅನಂತರ ತಪೋಧನ ಮಹಾತಪಸ್ವಿ ಭಾರ್ಗವನಾದರೋ ಸ್ವಯಂ ಮೇಲೆದ್ದು ಏನನ್ನೂ ಮಾತನಾಡದೇ ಅರಮನೆಯಿಂದ ಹೊರ ಹೊರಟನು.
13052037a ತಮನ್ವಗಚ್ಚತಾಂ ತೌ ತು ಕ್ಷುಧಿತೌ ಶ್ರಮಕರ್ಶಿತೌ|
13052037c ಭಾರ್ಯಾಪತೀ ಮುನಿಶ್ರೇಷ್ಠೋ ನ ಚ ತಾವವಲೋಕಯತ್||
ಹಸಿವು ಬಳಲಿಕೆಯಿಂದ ಸೋತುಹೋಗಿದ್ದ ಆ ಪತಿಪತ್ನಿಯರಿಬ್ಬರೂ ಅವನನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ಹೋದರು. ಆದರೆ ಮುನಿಶ್ರೇಷ್ಠನು ಅವರನ್ನು ನೋಡಲೂ ಇಲ್ಲ.
13052038a ತಯೋಸ್ತು ಪ್ರೇಕ್ಷತೋರೇವ ಭಾರ್ಗವಾಣಾಂ ಕುಲೋದ್ವಹಃ|
13052038c ಅಂತರ್ಹಿತೋಽಭೂದ್ರಾಜೇಂದ್ರ ತತೋ ರಾಜಾಪತತ್ಕ್ಷಿತೌ||
ರಾಜೇಂದ್ರ! ಆಗ ಅವರಿಬ್ಬರೂ ನೋಡುತ್ತಿದ್ದ ಹಾಗೆಯೇ ಭಾರ್ಗವರ ಕುಲೋದ್ವಹನು ಅಂತರ್ಹಿತನಾಗಿಬಿಟ್ಟನು. ಒಡನೆಯೇ ರಾಜನು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದುಬಿಟ್ಟನು.
13052039a ಸ ಮುಹೂರ್ತಂ ಸಮಾಶ್ವಸ್ಯ ಸಹ ದೇವ್ಯಾ ಮಹಾದ್ಯುತಿಃ|
13052039c ಪುನರನ್ವೇಷಣೇ ಯತ್ನಮಕರೋತ್ಪರಮಂ ತದಾ||
ಮುಹೂರ್ತದಲ್ಲಿಯೇ ಸುಧಾರಿಸಿಕೊಂಡ ಮಹಾದ್ಯುತಿಯು ದೇವಿಯೊಡಗೂಡಿ ಪುನಃ ಅವನನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸಲು ಪರಮ ಯತ್ನವನ್ನು ಮಾಡಿದನು.”
ಇತಿ ಶ್ರೀಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನ ಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮ ಪರ್ವಣಿ ಚ್ಯವನಕುಶಿಕಸಂವಾದೇ ದ್ವಿಪಂಚಾಶತ್ತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ||
ಇದು ಶ್ರೀಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅನುಶಾಸನ ಪರ್ವದಲ್ಲಿ ದಾನಧರ್ಮ ಪರ್ವದಲ್ಲಿ ಚ್ಯವನಕುಶಿಕಸಂವಾದ ಎನ್ನುವ ಐವತ್ತೆರಡನೇ ಅಧ್ಯಾಯವು.