ವಿರಾಟ ಪರ್ವ: ವೈರಾಟ ಪರ್ವ
೬
ವಿರಾಟಸಭೆಗೆ ಯುಧಿಷ್ಠಿರನ ಪ್ರವೇಶ
ತನ್ನ ಆಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ಯುಧಿಷ್ಠಿರನನ್ನು ಯಾರೆಂದು ರಾಜಾ ವಿರಾಟನು ತರ್ಕಿಸಿದುದು (೧-೬). ಯುಧಿಷ್ಠಿರ-ವಿರಾಟರ ಸಂಭಾಷಣೆ ಮತ್ತು ಯುಧಿಷ್ಠಿರನು ಕಂಕನೆಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ವಿರಾಟನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವುದು (೭-೧೬).
04006001 ವೈಶಂಪಾಯನ ಉವಾಚ|
04006001a ತತೋ ವಿರಾಟಂ ಪ್ರಥಮಂ ಯುಧಿಷ್ಠಿರೋ|
ರಾಜಾ ಸಭಾಯಾಮುಪವಿಷ್ಟಮಾವ್ರಜತ್|
04006001c ವೈಡೂರ್ಯರೂಪಾನ್ಪ್ರತಿಮುಚ್ಯ ಕಾಂಚನಾನ್|
ಅಕ್ಷಾನ್ಸ ಕಕ್ಷೇ ಪರಿಗೃಹ್ಯ ವಾಸಸಾ||
ವೈಶಂಪಾಯನನು ಹೇಳಿದನು: “ಅನಂತರ ಮೊದಲು ವೈಡೂರ್ಯರೂಪದ ಚಿನ್ನದ ದಾಳಗಳನ್ನು ವಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿ ಕಂಕುಳಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ರಾಜ ಯುಧಿಷ್ಠಿರನು ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿದ್ದ ವಿರಾಟನ ಬಳಿ ಬಂದನು.
04006002a ನರಾಧಿಪೋ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಂ ಯಶಸ್ವಿನಂ|
ಮಹಾಯಶಾಃ ಕೌರವವಂಶವರ್ಧನಃ|
04006002c ಮಹಾನುಭಾವೋ ನರರಾಜಸತ್ಕೃತೋ|
ದುರಾಸದಸ್ತೀಕ್ಷ್ಣವಿಷೋ ಯಥೋರಗಃ||
ಆ ನರಾಧಿಪ, ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ, ಯಶಸ್ವಿನಿ, ಮಹಾಯಶ, ಕೌರವವಂಶವರ್ಧನ, ಮಹಾನುಭಾವ, ನರರಾಜಸತ್ಕೃತನು ಜಯಿಸಲಸಾಧ್ಯ ತೀಕ್ಷ್ಣವಿಷದ ಸರ್ಪದಂತಿದ್ದನು.
04006003a ಬಲೇನ ರೂಪೇಣ ನರರ್ಷಭೋ ಮಹಾನ್|
ಅಥಾರ್ಚಿರೂಪೇಣ ಯಥಾಮರಸ್ತಥಾ|
04006003c ಮಹಾಭ್ರಜಾಲೈರಿವ ಸಂವೃತೋ ರವಿಃ|
ಯಥಾನಲೋ ಭಸ್ಮವೃತಶ್ಚ ವೀರ್ಯವಾನ್||
ಅಮರರಂತೆ ಬಲದಲ್ಲಿ ವೀರ್ಯವಂತನೂ, ರೂಪದಲ್ಲಿ ಕಾಂತಿಯುಕ್ತನೂ ಆಗಿದ್ದ ಆ ಮಹಾ ನರರ್ಷಭನು ಭಾರಿ ಮೋಡಗಳಿಂದ ಆವೃತ ಸೂರ್ಯನಂತೆ ಮತ್ತು ಬೂದಿಮುಚ್ಚಿದ ಕೆಂಡದಂತಿದ್ದನು.
04006004a ತಮಾಪತಂತಂ ಪ್ರಸಮೀಕ್ಷ್ಯ ಪಾಂಡವಂ|
ವಿರಾಟರಾಡಿಂದುಮಿವಾಭ್ರಸಂವೃತಂ|
04006004c ಮಂತ್ರಿದ್ವಿಜಾನ್ಸೂತಮುಖಾನ್ವಿಶಸ್ತಥಾ|
ಯೇ ಚಾಪಿ ಕೇ ಚಿತ್ಪರಿಷತ್ಸಮಾಸತೇ||
04006004e ಪಪ್ರಚ್ಛ ಕೋಽಯಂ ಪ್ರಥಮಂ ಸಮೇಯಿವಾನ್|
ಅನೇನ ಯೋಽಯಂ ಪ್ರಸಮೀಕ್ಷತೇ ಸಭಾಂ||
ಮೋಡಮುಸುಕಿದ ಚಂದ್ರನಂತೆ ಹತ್ತಿರ ಬರುತ್ತಿದ್ದ ಆ ಪಾಂಡವನನ್ನು ಕಂಡು “ಮೊದಲಬಾರಿ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಿಕೊಂಡ ಇವನು ಯಾರು?” ಎಂದು ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿದ್ದ ಮಂತ್ರಿದ್ವಿಜರನ್ನು, ಸೂತಮುಖ್ಯರನ್ನು ಮತ್ತು ಇತರ ಸಭಾಸದರನ್ನು ಕೇಳಿದನು.
04006005a ನ ತು ದ್ವಿಜೋಽಯಂ ಭವಿತಾ ನರೋತ್ತಮಃ|
ಪತಿಃ ಪೃಥಿವ್ಯಾ ಇತಿ ಮೇ ಮನೋಗತಂ|
04006005c ನ ಚಾಸ್ಯ ದಾಸೋ ನ ರಥೋ ನ ಕುಂಡಲೇ|
ಸಮೀಪತೋ ಭ್ರಾಜತಿ ಚಾಯಮಿಂದ್ರವತ್||
“ಈ ನರೋತ್ತಮನು ದ್ವಿಜನಿರಲಾರ. ಇವನು ರಾಜನೆಂದು ನನ್ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯ. ಆದರೂ ಇವನಲ್ಲಿ ದಾಸರಿಲ್ಲ, ರಥವಿಲ್ಲ, ಕುಂಡಲಗಳಿಲ್ಲ! ಆದರೆ ಇವನು ಇಂದ್ರನಂತೆ ಹೊಳೆಯುತ್ತಿದ್ದಾನೆ.
04006006a ಶರೀರಲಿಂಗೈರುಪಸೂಚಿತೋ ಹ್ಯಯಂ|
ಮೂರ್ಧಾಭಿಷಿಕ್ತೋಽಯಮಿತೀವ ಮಾನಸಂ|
04006006c ಸಮೀಪಮಾಯಾತಿ ಚ ಮೇ ಗತವ್ಯಥೋ|
ಯಥಾ ಗಜಸ್ತಾಮರಸೀಂ ಮದೋತ್ಕಟಃ||
ಇವನು ಮೂರ್ಧಾಭಿಷಿಕ್ತನಾಗಿದ್ದಾನೆಂದು ಇವನ ಶರೀರ ಲಕ್ಷಣಗಳು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಸೂಚಿಸುತ್ತಿವೆ. ಮದೋತ್ಕಟ ಆನೆಯು ತಾವರೆಕೊಳಕ್ಕೆ ಬರುವಂತೆ ಇವನು ನಿಶ್ಚಿಂತನಾಗಿ ನನ್ನ ಕಡೆ ಬರುತ್ತಿದ್ದಾನೆ! ”
04006007a ವಿತರ್ಕಯಂತಂ ತು ನರರ್ಷಭಸ್ತದಾ|
ಯುಧಿಷ್ಠಿರೋಽಭ್ಯೇತ್ಯ ವಿರಾಟಮಬ್ರವೀತ್|
04006007c ಸಮ್ರಾಡ್ವಿಜಾನಾತ್ವಿಹ ಜೀವಿತಾರ್ಥಿನಂ|
ವಿನಷ್ಟಸರ್ವಸ್ವಮುಪಾಗತಂ ದ್ವಿಜಂ||
ಆಗ ಆ ನರರ್ಷಭ ಯುದಿಷ್ಠಿರನು ಹೀಗೆ ತರ್ಕಿಸುತ್ತಿರುವ ವಿರಾಟನಿಗೆ ಹೇಳಿದನು: “ಸಾಮ್ರಾಟ! ಸರ್ವವನ್ನೂ ಕಳೆದುಕೊಂಡು ಜೀವಿತಾರ್ಥಿಯಾಗಿ ಬಂದಿರುವ ದ್ವಿಜನೆಂದು ತಿಳಿ!
04006008a ಇಹಾಹಮಿಚ್ಛಾಮಿ ತವಾನಘಾಂತಿಕೇ|
ವಸ್ತುಂ ಯಥಾ ಕಾಮಚರಸ್ತಥಾ ವಿಭೋ|
04006008c ತಮಬ್ರವೀತ್ಸ್ವಾಗತಮಿತ್ಯನಂತರಂ|
ರಾಜಾ ಪ್ರಹೃಷ್ಟಃ ಪ್ರತಿಸಂಗೃಹಾಣ ಚ||
ವಿಭೋ! ಅನಘ! ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಇಲ್ಲಿ ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸಬಯಸುತ್ತೇನೆ!” ಅನಂತರ ಸಂತೋಷಗೊಂಡ ರಾಜನು “ಸ್ವಾಗತ!” ಎಂದು ಹೇಳಿ ಅವನನ್ನು ಪರಿಗ್ರಹಿಸಿದನು.
04006009a ಕಾಮೇನ ತಾತಾಭಿವದಾಮ್ಯಹಂ ತ್ವಾಂ|
ಕಸ್ಯಾಸಿ ರಾಜ್ಞೋ ವಿಷಯಾದಿಹಾಗತಃ|
04006009c ಗೋತ್ರಂ ಚ ನಾಮಾಪಿ ಚ ಶಂಸ ತತ್ತ್ವತಃ|
ಕಿಂ ಚಾಪಿ ಶಿಲ್ಪಂ ತವ ವಿದ್ಯತೇ ಕೃತಂ||
“ಮಗೂ! ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ನಾನು ನಿನ್ನನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ - ಯಾವ ರಾಜನ ನಾಡಿನಿಂದ ನೀನು ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದೀಯೆ? ನಿನ್ನ ನಿಜವಾದ ಗೋತ್ರವನ್ನೂ ಹೆಸರನ್ನೂ, ಮತ್ತು ನೀನು ಮಾಡಲು ಯಾವ ಉದ್ಯೋಗವನ್ನು ಬಲ್ಲೆ ಎನ್ನುವುದನ್ನೂ ಹೇಳು.”
04006010 ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ|
04006010a ಯುಧಿಷ್ಠಿರಸ್ಯಾಸಮಹಂ ಪುರಾ ಸಖಾ|
ವೈಯಾಘ್ರಪದ್ಯಃ ಪುನರಸ್ಮಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ|
04006010c ಅಕ್ಷಾನ್ಪ್ರವಪ್ತುಂ ಕುಶಲೋಽಸ್ಮಿ ದೇವಿತಾ|
ಕಂಕೇತಿ ನಾಮ್ನಾಸ್ಮಿ ವಿರಾಟ ವಿಶ್ರುತಃ||
ಯುಧಿಷ್ಠಿರನು ಹೇಳಿದನು: “ಹಿಂದೆ ನಾನು ಯುಧಿಷ್ಠಿರನ ಸಖನಾಗಿದ್ದೆ. ಮತ್ತು ವೈಯಾಘ್ರಪದ ಗೋತ್ರದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ. ಜೂಜಿನಲ್ಲಿ ದಾಳಗಳನ್ನು ಎಸೆಯುವುದರಲ್ಲಿ ಪರಿಣಿತನಾಗಿದ್ದೇನೆ. ವಿರಾಟ! ಕಂಕ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತೇನೆ.”
04006011 ವಿರಾಟ ಉವಾಚ|
04006011a ದದಾಮಿ ತೇ ಹಂತ ವರಂ ಯಮಿಚ್ಛಸಿ|
ಪ್ರಶಾಧಿ ಮತ್ಸ್ಯಾನ್ವಶಗೋ ಹ್ಯಹಂ ತವ|
04006011c ಪ್ರಿಯಾ ಹಿ ಧೂರ್ತಾ ಮಮ ದೇವಿನಃ ಸದಾ|
ಭವಾಂಶ್ಚ ದೇವೋಪಮ ರಾಜ್ಯಮರ್ಹತಿ||
ವಿರಾಟನು ಹೇಳಿದನು: “ಅಯ್ಯಾ! ನೀನು ಬಯಸಿದ ವರವನ್ನು ನಿನಗೆ ಕೊಡುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ನಿನ್ನ ವಶನಾಗಿದ್ದೇನೆ. ಮತ್ಸ್ಯರನ್ನು ಆಳು! ಧೂರ್ತ ಜೂಜುಕೋರರು ನನಗೆ ಯಾವಾಗಲೂ ಪ್ರಿಯರು. ದೇವಸದೃಶನಾದ ನೀನು ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಅರ್ಹನಾಗಿದ್ದೀಯೆ!”
04006012 ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ|
04006012a ಆಪ್ತೋ ವಿವಾದಃ ಪರಮೋ ವಿಶಾಂ ಪತೇ|
ನ ವಿದ್ಯತೇ ಕಿಂ ಚನ ಮತ್ಸ್ಯ ಹೀನತಃ|
04006012c ನ ಮೇ ಜಿತಃ ಕಶ್ಚನ ಧಾರಯೇದ್ಧನಂ|
ವರೋ ಮಮೈಷೋಽಸ್ತು ತವ ಪ್ರಸಾದತಃ||
ಯುಧಿಷ್ಠಿರನು ಹೇಳಿದನು: “ವಿಶಾಂಪತೇ! ನನ್ನಿಂದ ಸೋತವನು ನನ್ನೊಂದಿಗೆ ಎಂದೂ ಜಗಳವಾಡಬಾರದು ಮುತ್ತು ಗೆದ್ದವನು ಎಂದೂ ನನ್ನಿಂದ ಪಣವನ್ನು ಕೇಳಬಾರದು! ನಿನ್ನ ಕೃಪೆಯಿಂದ ಈ ವರವು ನನ್ನದಾಗಲಿ!”
04006013 ವಿರಾಟ ಉವಾಚ|
04006013a ಹನ್ಯಾಮವಧ್ಯಂ ಯದಿ ತೇಽಪ್ರಿಯಂ ಚರೇತ್|
ಪ್ರವ್ರಾಜಯೇಯಂ ವಿಷಯಾದ್ದ್ವಿಜಾಂಸ್ತಥಾ|
04006013c ಶೃಣ್ವಂತು ಮೇ ಜಾನಪದಾಃ ಸಮಾಗತಾಃ|
ಕಂಕೋ ಯಥಾಹಂ ವಿಷಯೇ ಪ್ರಭುಸ್ತಥಾ||
ವಿರಾಟನು ಹೇಳಿದನು: ನಿನಗೆ ಅಪ್ರಿಯವಾಗಿ ನಡೆದುಕೊಂಡವರನ್ನು ಅವಧ್ಯರಾಗಿದ್ದರೂ ಕೊಲ್ಲುತ್ತೇನೆ! ಅಥವಾ ಅಂಥಹ ದ್ವಿಜರನ್ನು ದೇಶದ ಹೊರಹಾಕುತ್ತೇನೆ! ಇಲ್ಲಿ ನೆರೆದಿರುವ ಪ್ರಜೆಗಳೆಲ್ಲರೂ ಕೇಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ! ನಾನು ಈ ದೇಶಕ್ಕೆ ಹೇಗೋ ಹಾಗೆ ಈ ಕಂಕನೂ ಪ್ರಭು!
04006014a ಸಮಾನಯಾನೋ ಭವಿತಾಸಿ ಮೇ ಸಖಾ|
ಪ್ರಭೂತವಸ್ತ್ರೋ ಬಹುಪಾನಭೋಜನಃ|
04006014c ಪಶ್ಯೇಸ್ತ್ವಮಂತಶ್ಚ ಬಹಿಶ್ಚ ಸರ್ವದಾ|
ಕೃತಂ ಚ ತೇ ದ್ವಾರಮಪಾವೃತಂ ಮಯಾ||
ನನ್ನ ಸಖನಾಗಿದ್ದು ವಾಹನಗಳಿಗೂ, ಉತ್ತಮ ವಸ್ತ್ರಗಳಿಗೂ, ಬಹಳಷ್ಟು ಪಾನ ಭೋಜನಗಳಿಗೂ ನೀನು ನನ್ನ ಸರಿಸಮನಾಗಿರುವೆ. ಯಾವಾಗಲೂ ನೀನು ನನ್ನ ಒಳಗಿನ ಮತ್ತು ಹೊರಗಿನ ವ್ಯವಹಾರಗಳಿಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿರುವೆ. ನಿನಗೆ ನನ್ನ ದ್ವಾರವು ತೆರೆದಿದೆ.
04006015a ಯೇ ತ್ವಾನುವಾದೇಯುರವೃತ್ತಿಕರ್ಶಿತಾ|
ಬ್ರೂಯಾಶ್ಚ ತೇಷಾಂ ವಚನೇನ ಮೇ ಸದಾ|
04006015c ದಾಸ್ಯಾಮಿ ಸರ್ವಂ ತದಹಂ ನ ಸಂಶಯೋ|
ನ ತೇ ಭಯಂ ವಿದ್ಯತಿ ಸನ್ನಿಧೌ ಮಮ||
ಏನೂ ಮಾಡದೆಯೂ ತೊಂದರೆಗೊಳಗಾದವರು ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಹೇಳಿಕೊಂಡರೆ ಆ ಮಾತುಗಳನ್ನು ನನಗೆ ಯಾವಗಲೂ ನೀನು ಹೇಳಬೇಕು. ಆಗ ನಾನು ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಕೊಡುತ್ತೇನೆ ಎನ್ನುವುದರಲ್ಲಿ ಸಂಶಯವಿಲ್ಲದಿರಲಿ. ನನ್ನ ಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ನಿನಗೆ ಭಯವೆನ್ನುವುದಿರುವುದಿಲ್ಲ.””
04006016 ವೈಶಂಪಾಯನ ಉವಾಚ|
04006016a ಏವಂ ಸ ಲಬ್ಧ್ವಾ ತು ವರಂ ಸಮಾಗಮಂ|
ವಿರಾಟರಾಜೇನ ನರರ್ಷಭಸ್ತದಾ|
04006016c ಉವಾಸ ವೀರಃ ಪರಮಾರ್ಚಿತಃ ಸುಖೀ|
ನ ಚಾಪಿ ಕಶ್ಚಿಚ್ಚರಿತಂ ಬುಬೋಧ ತತ್||
ವೈಶಂಪಾಯನನು ಹೇಳಿದನು: “ಹೀಗೆ ಆ ವೀರ ನರರ್ಷಭನು ವಿರಾಟರಾಜನನ್ನು ಸೇರಿ ವರವನ್ನು ಪಡೆದು ಪರಮ ಗೌರವದಿಂದ ಸುಖಿಯಾಗಿ ವಾಸಿಸಿದನು. ಅವನ ಕುರಿತು ಯಾರಿಗೂ ಏನೂ ತಿಳಿಯಲಿಲ್ಲ.”
ಇತಿ ಶ್ರೀಮಹಾಭಾರತೇ ವಿರಾಟಪರ್ವಣಿ ವೈರಾಟಪರ್ವಣಿ ಪುರಪ್ರವೇಶೇ ಯುಧಿಷ್ಠಿರಪ್ರವೇಶೋ ನಾಮ ಷಷ್ಠೋಽಧ್ಯಾಯಃ||
ಇದು ಶ್ರೀ ಮಹಾಭಾರತದ ವಿರಾಟಪರ್ವದಲ್ಲಿ ವೈರಾಟಪರ್ವದಲ್ಲಿ ಪುರಪ್ರವೇಶದಲ್ಲಿ ಯುಧಿಷ್ಠಿರಪ್ರವೇಶವೆನ್ನುವ ಆರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯವು.
