ಆದಿ ಪರ್ವ: ಸಂಭವ ಪರ್ವ
೯೭
ಕುಲಸಂತಾನಕ್ಕಾಗಿ ಸಂತಾಪದಿಂದ ಸತ್ಯವತಿಯು ವಿಚಿತ್ರವೀರ್ಯನ ವಿಧವೆಯರನ್ನು ಕೂಡುವಂತೆ ಭೀಷ್ಮನಲ್ಲಿ ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುವುದು (೧-೧೧). ಭೀಷ್ಮನು ತನ್ನ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆಯನ್ನು ಮುರಿಯುವುದಿಲ್ಲವೆಂದೂ, ಕುಲಸಂತಾನಕ್ಕೆ ಬೇರೆ ಮಾರ್ಗಗಳಿವೆಯೆಂದೂ ಹೇಳುವುದು (೧೨-೨೬).
01097001 ವೈಶಂಪಾಯನ ಉವಾಚ|
01097001a ತತಃ ಸತ್ಯವತೀ ದೀನಾ ಕೃಪಣಾ ಪುತ್ರಗೃದ್ಧಿನೀ|
01097001c ಪುತ್ರಸ್ಯ ಕೃತ್ವಾ ಕಾರ್ಯಾಣಿ ಸ್ನುಷಾಭ್ಯಾಂ ಸಹ ಭಾರತ||
ವೈಶಂಪಾಯನನು ಹೇಳಿದನು: “ಭಾರತ! ಮೊಮ್ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಬೇಡುತ್ತಿದ್ದ ದೀನ, ಕೃಪಣ ಸತ್ಯವತಿಯು ತನ್ನ ಸೊಸೆಯರನ್ನು ಕೂಡಿ ಮಗನ ಕರ್ಮಗಳನ್ನು ನೆರವೇರಿಸಿದಳು.
01097002a ಧರ್ಮಂ ಚ ಪಿತೃವಂಶಂ ಚ ಮಾತೃವಂಶಂ ಚ ಮಾನಿನೀ|
01097002c ಪ್ರಸಮೀಕ್ಷ್ಯ ಮಹಾಭಾಗಾ ಗಾಂಗೇಯಂ ವಾಕ್ಯಮಬ್ರವೀತ್||
ಧರ್ಮ, ಪಿತೃವಂಶ ಮತ್ತು ಮಾತೃವಂಶಗಳ ಕುರಿತು ಯೋಚಿಸಿದ ಆ ಮಾನಿನಿಯು ಮಹಾಭಾಗ ಗಾಂಗೇಯನಿಗೆ ಹೇಳಿದಳು:
01097003a ಶಂತನೋರ್ಧರ್ಮನಿತ್ಯಸ್ಯ ಕೌರವ್ಯಸ್ಯ ಯಶಸ್ವಿನಃ|
01097003c ತ್ವಯಿ ಪಿಂಡಶ್ಚ ಕೀರ್ತಿಶ್ಚ ಸಂತಾನಂ ಚ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಂ||
“ಧರ್ಮನಿತ್ಯ ಶಂತನು ಮತ್ತು ಯಶಸ್ವಿ ಕೌರವ್ಯನ ಪಿಂಡ, ಕೀರ್ತಿ ಮತ್ತು ಸಂತಾನವು ನಿನ್ನನ್ನವಲಂಬಿಸಿದೆ.
01097004a ಯಥಾ ಕರ್ಮ ಶುಭಂ ಕೃತ್ವಾ ಸ್ವರ್ಗೋಪಗಮನಂ ಧ್ರುವಂ|
01097004c ಯಥಾ ಚಾಯುರ್ಧ್ರುವಂ ಸತ್ಯೇ ತ್ವಯಿ ಧರ್ಮಸ್ತಥಾ ಧ್ರುವಃ||
ಶುಭಕರ್ಮವನ್ನು ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಸ್ವರ್ಗೋಪಗಮನವು ಎಷ್ಟು ಖಂಡಿತವೋ, ಸತ್ಯದಿಂದ ದೀರ್ಘಾಯುಸ್ಸು ಎಷ್ಟು ಖಂಡಿತವೋ ಅಷ್ಟೇ ನಿನ್ನಿಂದ ಧರ್ಮವೂ ಕೂಡ ಖಂಡಿತ.
01097005a ವೇತ್ಥ ಧರ್ಮಾಂಶ್ಚ ಧರ್ಮಜ್ಞ ಸಮಾಸೇನೇತರೇಣ ಚ|
01097005c ವಿವಿಧಾಸ್ತ್ವಂ ಶ್ರುತೀರ್ವೇತ್ಥ ವೇತ್ಥ ವೇದಾಂಶ್ಚ ಸರ್ವಶಃ||
ಧರ್ಮಜ್ಞ! ನೀನು ಧರ್ಮವನ್ನು ಪೂರ್ತಿಯಾಗಿ ಮತ್ತು ಬಿಡಿಬಿಡಿಯಾಗಿ ಅರಿತಿರುವೆ. ವಿವಿಧ ಶೃತಿ-ವೇದಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ತಿಳಿದಿರುವೆ.
01097006a ವ್ಯವಸ್ಥಾನಂ ಚ ತೇ ಧರ್ಮೇ ಕುಲಾಚಾರಂ ಚ ಲಕ್ಷಯೇ|
01097006c ಪ್ರತಿಪತ್ತಿಂ ಚ ಕೃಚ್ಛ್ರೇಷು ಶುಕ್ರಾಂಗಿರಸಯೋರಿವ||
ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ನಾನು ಶುಕ್ರ ಆಂಗಿರಸರಲ್ಲಿರುವ ಧಾರ್ಮಿಕ ನಡವಳಿಕೆ, ಕುಲಾಚಾರ ದೃಷ್ಟಿ, ಮತ್ತು ಕಷ್ಟದಲ್ಲಿ ಪರಿಹಾರ ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಕಂಡಿದ್ದೇನೆ.
01097007a ತಸ್ಮಾತ್ಸುಭೃಶಮಾಶ್ವಸ್ಯ ತ್ವಯಿ ಧರ್ಮಭೃತಾಂ ವರ|
01097007c ಕಾರ್ಯೇ ತ್ವಾಂ ವಿನಿಯೋಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ತತ್ ಶ್ರುತ್ವಾ ಕರ್ತುಮರ್ಹಸಿ||
ನೀನು ನನ್ನ ದುಃಖಗಳನ್ನು ಹೋಗಲಾಡಿಸಬಲ್ಲೆ ಎನ್ನುವ ನಂಬಿಕೆಯಿಂದ ಧರ್ಮವಾದಿಗಳಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠ ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ನಾನು ಒಂದು ಕಾರ್ಯವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತೇನೆ. ಅದನ್ನು ಕೇಳಿ ಮಾಡಿಕೊಡು.
01097008a ಮಮ ಪುತ್ರಸ್ತವ ಭ್ರಾತಾ ವೀರ್ಯವಾನ್ಸುಪ್ರಿಯಶ್ಚ ತೇ|
01097008c ಬಾಲ ಏವ ಗತಃ ಸ್ವರ್ಗಮಪುತ್ರಃ ಪುರುಷರ್ಷಭ||
ನನ್ನ ಮಗ ನಿನ್ನ ಭ್ರಾತ ವೀರ್ಯವಂತನು ನಿನಗೆ ಬಹು ಪ್ರಿಯನಾಗಿದ್ದನು. ಪುರುಷರ್ಷಭ! ಮಕ್ಕಳಿಲ್ಲದೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ ಅವನು ಸ್ವರ್ಗವನ್ನು ಸೇರಿದನು.
01097009a ಇಮೇ ಮಹಿಷ್ಯೌ ಭ್ರಾತುಸ್ತೇ ಕಾಶಿರಾಜಸುತೇ ಶುಭೇ|
01097009c ರೂಪಯೌವನಸಂಪನ್ನೇ ಪುತ್ರಕಾಮೇ ಚ ಭಾರತ||
ಭಾರತ! ರೂಪಯೌವನಸಂಪನ್ನ ಶುಭಾಂಗಿ ನಿನ್ನ ತಮ್ಮನ ರಾಣಿಯರಾದ ಕಾಶಿರಾಜಸುತೆಯರು ಪುತ್ರರನ್ನು ಬಯಸುತ್ತಾರೆ.
01097010a ತಯೋರುತ್ಪಾದಯಾಪತ್ಯಂ ಸಂತಾನಾಯ ಕುಲಸ್ಯ ನಃ|
01097010c ಮನ್ನಿಯೋಗಾನ್ಮಹಾಭಾಗ ಧರ್ಮಂ ಕರ್ತುಮಿಹಾರ್ಹಸಿ||
ಮಹಾಭಾಗ! ಕುಲಸಂತಾನಕ್ಕಾಗಿ ಅವರಲ್ಲಿ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಪಡೆ. ಇದನ್ನು ನನ್ನ ಹೇಳಿಕೆಯಂತೆ ಧರ್ಮವೆಂದು ತಿಳಿದು ಮಾಡಿಕೊಡಬೇಕು.
01097011a ರಾಜ್ಯೇ ಚೈವಾಭಿಷಿಚ್ಯಸ್ವ ಭಾರತಾನನುಶಾಧಿ ಚ|
01097011c ದಾರಾಂಶ್ಚ ಕುರು ಧರ್ಮೇಣ ಮಾ ನಿಮಜ್ಜೀಃ ಪಿತಾಮಹಾನ್||
ರಾಜ್ಯಾಭಿಷೇಕವನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಭಾರತದೇಶವನ್ನು ಆಳು. ಧರ್ಮಪೂರ್ವಕ ಮದುವೆಯಾಗು. ನಿನ್ನ ಪಿತಾಮಹರು ಮುಳುಗಿಹೋಗದಂತೆ ನೋಡಿಕೋ.”
01097012a ತಥೋಚ್ಯಮಾನೋ ಮಾತ್ರಾ ಚ ಸುಹೃದ್ಭಿಶ್ಚ ಪರಂತಪಃ|
01097012c ಪ್ರತ್ಯುವಾಚ ಸ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ಧರ್ಮ್ಯಮೇವೋತ್ತರಂ ವಚಃ||
ತನ್ನ ತಾಯಿ ಸಹೃದಯಿಯಿಂದ ಈ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಕೇಳಿದ ಪರಂತಪ ಧರ್ಮಾತ್ಮನು ಈ ಧಾರ್ಮಿಕ ಉತ್ತರವನ್ನಿತ್ತನು:
01097013a ಅಸಂಶಯಂ ಪರೋ ಧರ್ಮಸ್ತ್ವಯಾ ಮಾತರುದಾಹೃತಃ|
01097013c ತ್ವಮಪತ್ಯಂ ಪ್ರತಿ ಚ ಮೇ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾಂ ವೇತ್ಥ ವೈ ಪರಾಂ||
01097014a ಜಾನಾಸಿ ಚ ಯಥಾವೃತ್ತಂ ಶುಲ್ಕಹೇತೋಸ್ತ್ವದಂತರೇ|
01097014c ಸ ಸತ್ಯವತಿ ಸತ್ಯಂ ತೇ ಪ್ರತಿಜಾನಾಮ್ಯಹಂ ಪುನಃ||
“ತಾಯಿ! ನೀನು ಹೇಳಿದ್ದುದು ಪರಮ ಧರ್ಮ ಎನ್ನುವುದರಲ್ಲಿ ಸಂಶಯವೇ ಇಲ್ಲ. ಆದರೂ ನಾನು ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಪಡೆಯುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಕೈಗೊಂಡ ಪರಮ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆಯೂ ನಿನಗೆ ತಿಳಿದಿದೆ. ನಿನ್ನ ವಧುಶುಲ್ಕವನ್ನು ಕೊಡುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಡೆದುದೆಲ್ಲವೂ ನಿನಗೆ ತಿಳಿದೇ ಇದೆ. ಸತ್ಯವತಿ! ಅಂದಿನ ಸತ್ಯವನ್ನೇ ಇಂದು ನಾನು ಪುನಃ ಹೇಳುತ್ತೇನೆ.
01097015a ಪರಿತ್ಯಜೇಯಂ ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಂ ರಾಜ್ಯಂ ದೇವೇಷು ವಾ ಪುನಃ|
01097015c ಯದ್ವಾಪ್ಯಧಿಕಮೇತಾಭ್ಯಾಂ ನ ತು ಸತ್ಯಂ ಕಥಂ ಚನ||
ನಾನು ತ್ರೈಲೋಕ್ಯವನ್ನು, ರಾಜ್ಯವನ್ನು, ದೇವತೆಗಳನ್ನು, ಅಥವಾ ಇವೆಲ್ಲಕ್ಕೂ ಅಧಿಕವಾದದ್ದನ್ನು ಪರಿತ್ಯಜಿಸಿಯೇನು. ಆದರೆ ಸತ್ಯವನ್ನು ಎಂದೂ ಪರಿತ್ಯಜಿಸುವುದಿಲ್ಲ.
01097016a ತ್ಯಜೇಚ್ಚ ಪೃಥಿವೀ ಗಂಧಮಾಪಶ್ಚ ರಸಮಾತ್ಮನಃ|
01097016c ಜ್ಯೋತಿಸ್ತಥಾ ತ್ಯಜೇದ್ರೂಪಂ ವಾಯುಃ ಸ್ಪರ್ಶಗುಣಂ ತ್ಯಜೇತ್||
01097017a ಪ್ರಭಾಂ ಸಮುತ್ಸೃಜೇದರ್ಕೋ ಧೂಮಕೇತುಸ್ತಥೋಷ್ಣತಾಂ|
01097017c ತ್ಯಜೇಚ್ಛಬ್ಧಂ ತಥಾಕಾಶಃ ಸೋಮಃ ಶೀತಾಂಶುತಾಂ ತ್ಯಜೇತ್||
01097018a ವಿಕ್ರಮಂ ವೃತ್ರಹಾ ಜಹ್ಯಾದ್ಧರ್ಮಂ ಜಹ್ಯಾಚ್ಚ ಧರ್ಮರಾಟ್|
01097018c ನ ತ್ವಹಂ ಸತ್ಯಮುತ್ಸ್ರಷ್ಟುಂ ವ್ಯವಸೇಯಂ ಕಥಂ ಚನ||
ಪೃಥ್ವಿಯು ತನ್ನ ಸುಗಂಧವನ್ನು, ನೀರು ತನ್ನ ರುಚಿಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಬಹುದು. ಜ್ಯೋತಿಯು ತನ್ನ ರೂಪವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಬಹುದು ಅಥವಾ ವಾಯುವು ಸ್ಪರ್ಷಗುಣವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಬಹುದು. ಸೂರ್ಯನು ತನ್ನ ಪ್ರಭೆಯನ್ನು ಅಥವಾ ದೂಮಕೇತುವು ತನ್ನ ಉಷ್ಣತೆಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಬಹುದು. ಆಕಾಶವು ಶಬ್ಧವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಬಹುದು, ಅಥವಾ ಚಂದ್ರನು ತನ್ನ ಶೀತಗುಣವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಬಹುದು. ಇಂದ್ರನು ತನ್ನ ಪರಾಕ್ರಮವನ್ನು ಮತ್ತು ಧರ್ಮರಾಜನು ತನ್ನ ಧರ್ಮವನ್ನೇ ತ್ಯಜಿಸಬಹುದು. ಆದರೆ ನಾನು ಎಂದೂ ನನ್ನ ಸತ್ಯವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎನ್ನುವುದು ನನ್ನ ದೃಢ ನಿಶ್ಚಯ.”
01097019a ಏವಮುಕ್ತಾ ತು ಪುತ್ರೇಣ ಭೂರಿದ್ರವಿಣತೇಜಸಾ|
01097019c ಮಾತಾ ಸತ್ಯವತೀ ಭೀಷ್ಮಮುವಾಚ ತದನಂತರಂ||
ತನ್ನ ಭೂರಿದ್ರವಿಣತೇಜಸ ಮಗನು ಈ ರೀತಿ ಹೇಳಿದಾಗ, ಮಾತಾ ಸತ್ಯವತಿಯು ಭೀಷ್ಮನಿಗೆ ಹೇಳಿದಳು:
01097020a ಜಾನಾಮಿ ತೇ ಸ್ಥಿತಿಂ ಸತ್ಯೇ ಪರಾಂ ಸತ್ಯಪರಾಕ್ರಮ|
01097020c ಇಚ್ಛನ್ಸೃಜೇಥಾಸ್ತ್ರೀಽಲ್ಲೋಕಾನನ್ಯಾಂಸ್ತ್ವಂ ಸ್ವೇನ ತೇಜಸಾ||
“ಪರಮ ಸತ್ಯಪರಾಕ್ರಮಿ! ನೀನು ಸತ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ ನಿರತನಾಗಿದ್ದೀಯೆಂದು ನಾನು ತಿಳಿದಿದ್ದೇನೆ. ನೀನು ಇಚ್ಛಿಸಿದರೆ ನಿನ್ನ ಈ ತೇಜಸ್ಸಿನಿಂದ ಬೇರೆಯೇ ಮೂರು ಲೋಕಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಬಲ್ಲೆ.
01097021a ಜಾನಾಮಿ ಚೈವ ಸತ್ಯಂ ತನ್ಮದರ್ಥಂ ಯದಭಾಷಥಾಃ|
01097021c ಆಪದ್ಧರ್ಮಮವೇಕ್ಷಸ್ವ ವಹ ಪೈತಾಮಹೀಂ ಧುರಂ||
ನನಗೋಸ್ಕರ ನೀನು ಆ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿದ್ದೀಯೆ ಎಂದೂ ನಾನು ತಿಳಿದಿದ್ದೇನೆ. ಆದರೆ ಪಿತಾಮಹರಿಗೊದಗಿರುವ ಈ ಆಪದ್ಧರ್ಮವನ್ನೂ ನೋಡು.
01097022a ಯಥಾ ತೇ ಕುಲತಂತುಶ್ಚ ಧರ್ಮಶ್ಚ ನ ಪರಾಭವೇತ್|
01097022c ಸುಹೃದಶ್ಚ ಪ್ರಹೃಷ್ಯೇರಂಸ್ತಥಾ ಕುರು ಪರಂತಪ||
ಕುರು ಪರಂತಪ! ಕುಲತಂತು ಮತ್ತು ಧರ್ಮದ ಪರಾಭವವಾಗದ ಹಾಗೆ, ಸುಹೃದಯರಿಗೆ ಸಂತೋಷವನ್ನು ತರುವ ಹಾಗೆ ನಡೆದುಕೋ.”
01097023a ಲಾಲಪ್ಯಮಾನಾಂ ತಾಮೇವಂ ಕೃಪಣಾಂ ಪುತ್ರಗೃದ್ಧಿನೀಂ|
01097023c ಧರ್ಮಾದಪೇತಂ ಬ್ರುವತೀಂ ಭೀಷ್ಮೋ ಭೂಯೋಽಬ್ರವೀದಿದಂ||
ಈ ರೀತಿ ಪುತ್ರರು ಬೇಕೆಂಬ ಹಸಿವಿನಿಂದ ಬೇಡಿ ಹಲುಬಿ ಧರ್ಮದ ಹೊರತಾಗಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಅವಳಿಗೆ ಭೀಷ್ಮನು ಪುನಃ ಹೇಳಿದನು.
01097024a ರಾಜ್ಞಿ ಧರ್ಮಾನವೇಕ್ಷಸ್ವ ಮಾ ನಃ ಸರ್ವಾನ್ವ್ಯನೀನಶಃ|
01097024c ಸತ್ಯಾಚ್ಚ್ಯುತಿಃ ಕ್ಷತ್ರಿಯಸ್ಯ ನ ಧರ್ಮೇಷು ಪ್ರಶಸ್ಯತೇ||
“ರಾಜ್ಞಿ! ಧರ್ಮದ ಕುರಿತು ಯೋಚಿಸು. ಇಲ್ಲವಾದರೆ ಸರ್ವವೂ ವಿನಾಶವಾಗುತ್ತದೆ. ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಚ್ಯುತಿಯನ್ನು ತರುವುದು ಕ್ಷತಿಯರ ಧರ್ಮವಲ್ಲ.
01097025a ಶಂತನೋರಪಿ ಸಂತಾನಂ ಯಥಾ ಸ್ಯಾದಕ್ಷಯಂ ಭುವಿ|
01097025c ತತ್ತೇ ಧರ್ಮಂ ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಕ್ಷಾತ್ರಂ ರಾಜ್ಞಿ ಸನಾತನಂ||
ರಾಜ್ಞಿ! ಶಂತನುವಿನ ಸಂತಾನವು ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಅಕ್ಷಯವಾಗಿಸಬಲ್ಲ, ಸನಾತನ ಕ್ಷಾತ್ರಧರ್ಮದ ಕುರಿತು ಹೇಳುತ್ತೇನೆ.
01097026a ಶ್ರುತ್ವಾ ತಂ ಪ್ರತಿಪದ್ಯೇಥಾಃ ಪ್ರಾಜ್ಞೈಃ ಸಹ ಪುರೋಹಿತೈಃ|
01097026c ಆಪದ್ಧರ್ಮಾರ್ಥಕುಶಲೈರ್ಲೋಕತಂತ್ರಮವೇಕ್ಷ್ಯ ಚ||
ಇದನ್ನು ಕೇಳಿದ ನೀನು ನಿನ್ನ ಪ್ರಾಜ್ಞ ಪುರೋಹಿತರೊಂದಿಗೆ ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಗಳಿಗೂ ಕುಶಲವನ್ನುಂಟುಮಾಡುವ ಈ ಆಪದ್ಧರ್ಮವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಬಹುದು.”
ಇತಿ ಶ್ರೀ ಮಹಾಭಾರತೇ ಆದಿಪರ್ವಣಿ ಸಂಭವಪರ್ವಣಿ ಭೀಷ್ಮಸತ್ಯವತೀ ಸಂವಾದೇ ಸಪ್ತನವತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯ:||
ಇದು ಶ್ರೀ ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆದಿಪರ್ವದಲ್ಲಿ ಸಂಭವ ಪರ್ವದಲ್ಲಿ ಭೀಷ್ಮಸತ್ಯವತೀ ಸಂವಾದವೆನ್ನುವ ತೊಂಭತ್ತೇಳನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯವು.
